Sermaye Taahhüdü Yoluyla Sermaye Artırımı
Giriş
Halka kapalı anonim şirketlerde sermaye artırımı, şirketin özkaynak yapısını güçlendirerek büyümesine ve finansman ihtiyaçlarını karşılamasına olanak tanıyan önemli bir işlemdir. Sermaye artırımı, şirketin esas/kayıtlı sermaye miktarının artırılması anlamına gelir ve pay sahiplerinin yeterli çoğunluğunun onayıyla gerçekleştirilir. Bu süreç, Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) hükümlerine[1] tabi olup halka açık olmayan (yani halka kapalı) anonim ortaklıklar için belirli kurallara ve şartlara bağlıdır. Bu çalışmada, halka kapalı anonim şirketlerde sermaye artırımının yöntemleri, yasal koşulları ve uygulandığı sermaye sistemlerine göre süreçleri ele alınacaktır. Ayrıca, sermaye artırımında pay sahiplerinin rüçhan haklarının (yeni pay alma haklarının) korunması ve sınırlandırılması konuları incelenecektir.
Sermaye Artırımı Yöntemleri
TTK’ya göre anonim şirketlerde sermaye artırımı iki temel şekilde gerçekleştirilebilir:
Dış Kaynaklardan Sermaye Artırımı (Sermaye Taahhüdü ile Artırım):
Şirket dışından veya mevcut pay sahiplerinden nakdi ya da ayni yeni sermaye taahhüdü alınması yoluyla yapılır. Yani pay sahipleri veya sermaye koymaya istekli yeni yatırımcılar şirkete ek para veya malvarlığı (ayni sermaye) getirerek sermayeyi artırırlar. Bu yöntemle sermaye artırımına sermaye taahhüdü yoluyla artırım denir ve şirkete dışarıdan kaynak girişi sağlanır.
İç Kaynaklardan Sermaye Artırımı (Bedelsiz Artırım):
Şirketin özkaynak kalemlerinde birikmiş olan ve mevzuatın sermayeye eklenmesine izin verdiği fonların (örneğin, geçmiş yıl kârları, emisyon primleri veya yedek akçeler gibi) sermayeye dönüştürülmesi yoluyla yapılır. Bu durumda şirket yeni pay ihraç eder ancak pay sahipleri bu payları bedelsiz olarak, mevcut payları oranında alırlar. İç kaynaklardan artırım şirkete taze nakit girdisi sağlamaz, ancak özkaynak kalemlerinin sermayeye aktarılmasıyla şirket sermayesini yükseltir.
Yukarıdaki yöntemlerden dış kaynaklardan sermaye artırımı (yeni sermaye taahhüdü alınması) durumunda, TTK bazı ön şartlar öngörmüştür. Bu şartlar, şirketin mevcut sermayesinin tam olarak yerine getirilmesini ve öncelikle kullanılabilir iç kaynakların değerlendirilmesini amaçlayarak pay sahiplerini korur.
TTK’da belirtilen iki temel koşul şunlardır:
- Mevcut Sermaye Taahhütlerinin Ödenmiş Olması: Yeni sermaye taahhüdü ile artırım yapabilmek için, şirketin daha önce taahhüt edilmiş sermaye paylarının bedellerinin tamamen ödenmiş olması gerekir. Kanun, küçük tutarda eksik ödemelerin istisna teşkil edeceğini belirtmiştir. Nitekim TTK m.456/2, sermayeye oranla önemsiz sayılabilecek tutarların henüz ödenmemiş olmasının sermaye artırımına engel teşkil etmeyeceğini hükme bağlamıştır. Bu düzenleme, önceki kanun döneminde öğretide yaşanan tartışmaları gidermek amacıyla yeni kanunla getirilmiştir.
- Sermayeye Eklenecek İç Kaynak Bulunmaması: Dışarıdan sermaye artırımı yapılmadan önce, şirketin bilançoda sermayeye eklenebilecek nitelikte iç kaynakları (örneğin dağıtılmamış kârlar, fonlar veya yedekler) bulunmamalıdır. TTK, bu koşulu getirerek aslında şirketin öz kaynaklarından sermaye artırımı yapma imkânı varken pay sahiplerinden yeni nakit talep edilmesini engellemek istemektedir. Bu sayede, finansal durumu iyi olmayan pay sahiplerinin korunması ve şirket içinde mevcut kaynaklar varken gereksiz şekilde dışarıdan sermaye çağrılmasının önüne geçilmesi hedeflenmiştir. Bu kuralın kaleme alındığı TTK m.462 istisnası ise, Ticaret Bakanlığı Genelgeleri ile düzenlenen, şirketin bilançoda sermayeye eklenebilecek nitelikte iç kaynakları bulunsa dahi taahhüt yoluyla sermaye artışının pay sahiplerinin oybirliği gerçekleştirilebileceğidir.
Yukarıdaki şartlar sağlandıktan sonra sermaye artırımının usulüne uygun olarak yapılması gerekir. Sermaye artırımı süreci, şirketin benimsemiş olduğu sermaye sistemine (esas sermaye sistemi veya kayıtlı sermaye sistemi) göre farklılık gösterir. Aşağıda, halka kapalı anonim şirketlerde bu iki sistem kapsamında sermaye artırımı süreçleri ayrı başlıklar altında ele alınmaktadır.
Esas Sermaye Sisteminde Sermaye Artırımı
Esas sermaye sistemi, şirketin esas sözleşmesinde belirlenmiş sabit bir sermaye tutarına sahip olduğu ve her sermaye artırımının esas sözleşme tadilini gerektirdiği sistemi ifade eder. Halka kapalı anonim şirketlerin çoğu, eğer kayıtlı sermaye sistemine geçmemişlerse, esas sermaye sistemiyle yönetilir. Bu sistemde sermaye artırımı, genel kurul kararı ile ve esas sözleşmede sermaye maddesinin değiştirilmesi suretiyle yapılır. Dolayısıyla sermaye artırımı kararı hukuken bir esas sözleşme değişikliği niteliğindedir.
Esas sermaye sisteminde sermaye artırımı sürecinin adımları kısaca şöyle özetlenebilir:
Genel Kurul Kararı:
Şirket yönetim kurulu, sermaye artırımına ilişkin bir beyan düzenleyerek pay sahiplerinin onayına sunar. Genel kurulda, TTK ve şirket esas sözleşmesindeki nisap şartlarına uygun olarak karar alınması gerekir. Esas sözleşmede daha ağır bir nisap öngörülmemişse, sermaye artırımı kararı da diğer esas sözleşme değişikliklerinde olduğu gibi şirket sermayesinin en az yarısının temsil edildiği genel kurulda, mevcut oyların çoğunluğuyla alınabilir. Bu, kanunun aradığı asgari koşuldur; esas sözleşme daha yüksek oranlar belirleyebilir. Genel kurulda alınan sermaye artırımı kararı ile esas sözleşmenin sermaye maddesi yeni sermaye tutarını gösterecek şekilde değiştirilir.
Yeni Payların Taahhüdü:
Sermaye artırımının geçerli olabilmesi için artırılan sermayeyi temsil eden payların tamamının pay sahiplerince veya yeni yatırımcılarca taahhüt edilmesi gerekir. Esas sermaye sisteminde bu taahhüt, ya genel kurulda onaylanan değiştirilmiş esas sözleşmede doğrudan yapılır ya da ayrı bir iştirak taahhütnamesi ile gerçekleştirilir. TTK uyarınca bu iştirak taahhüdünün kayıtsız ve şartsız olması zorunludur, yani pay taahhüdü herhangi bir koşula bağlanamaz. Tüm yeni paylar taahhüt edilmeden sermaye artırım işlemi tamamlanamaz.
Ödeme ve Tescil:
Nakdi sermaye artışlarında, TTK m.344 ve 481 hükümleri uyarınca, artırılan sermayenin en az ¼’ünün tescilden önce şirket hesabına ödenmesi, kalan kısmının ise 24 ay içinde ödenmesi öngörülür. İlgili mevzuat uyarınca, yeni pay bedellerinin ödeme takvimi şirket esas sözleşmesinde düzenlenebileceği gibi, genel kurul kararıyla veya yönetim kurulunca da belirlenebilir. Sermaye artırım kararı alındıktan sonra, bu kararın ticaret siciline tescili zorunludur. TTK, alınan sermaye artırımı kararının ilan ve tescilini belirli bir süreyle sınırlandırmıştır. Buna göre, genel kurulun sermaye artırımı kararı, alındığı tarihten itibaren üç ay içinde ticaret siciline tescil edilmelidir. Aksi takdirde, karar ve eğer alınmışsa ilgili mercilerden (örneğin Bakanlıktan) alınan izin hükümsüz hale gelir. Tescil ile sermaye artırımının hukuki geçerliliği tesis edilmiş olur; tescil kurucu etkiye sahiptir.
Bakanlık İzni (Gerekliyse):
TTK m.333 uyarınca çıkarılan düzenlemeler gereği, bazı anonim şirketlerin kuruluşunda veya esas sözleşme değişikliklerinde Ticaret Bakanlığı izni aranmaktadır. Eğer sermaye artırımına giden şirket bu kapsamdaki izin yükümlülüğüne tabi ise (örneğin, belirli özel sektörlerde faaliyet gösteren şirketler), sermaye artırımı için de önceden Bakanlık izni alınmalıdır. Bu adım, her şirket için geçerli olmasa da ilgili tebliğlerde belirtilen sektörler ve durumlar için yasal bir zorunluluktur.
Esas sermaye sisteminde mevcut pay sahiplerinin rüçhan hakları saklıdır. Her pay sahibi, sermaye artırımında çıkarılacak yeni payları, mevcut sermayedeki payı oranında alma hakkına sahiptir. Bu hak, sermaye artırımı sonucunda pay sahiplerinin oranlarının korunmasını sağlar ve böylece şirketteki kontrol dağılımının habersizce değişmesini engeller[2]. Genel kural olarak rüçhan hakkı kısıtlanamaz veya kaldırılamaz; ancak haklı sebeplerin varlığı halinde ve ağırlaştırılmış nisapla bu hak sınırlandırılabilir veya kaldırılabilir. TTK m.461 uyarınca, genel kurul sermaye artırım kararı alırken rüçhan haklarını tamamen veya kısmen kaldırmak istiyorsa, bunun için esas sermayenin en az %60’ını temsil eden pay sahiplerinin olumlu oyu gereklidir. Esas sözleşmeye böyle bir yetki vererek rüçhan hakkını önceden kısıtlama imkânı tanınamaz; kanun bu hakkın ancak somut bir artırım kararı kapsamında ve ağırlaştırılmış bir çoğunlukla sınırlanabileceğini öngörmüştür. Ayrıca rüçhan hakkının sınırlandırılması veya kaldırılması ancak haklı sebepler mevcutsa mümkündür. Kanun, halka arz, şirket birleşme/bölünme işlemleri kapsamında işletme veya iştirak devir alımları, şirket çalışanlarının şirkete ortak olmalarını sağlama gibi durumları haklı sebep örnekleri olarak saymıştır. Bu koşullar sağlanmadan rüçhan hakkının kısıtlanması yasal olarak mümkün değildir. Genel kurul, rüçhan hakkını sınırlandırma kararı alırsa, yönetim kurulu bu sınırlandırmanın gerekçelerini açıklayan ayrıntılı bir rapor hazırlamak ve bunu ticaret siciline tescil ve ilan ettirmek zorundadır. Bu mekanizma, pay sahiplerinin haklarının kötüye kullanılmasını önlemek için getirilmiştir.
Kayıtlı Sermaye Sisteminde Sermaye Artırımı
Kayıtlı sermaye sistemi, anonim şirkete esas sözleşme ile önceden belirlenmiş bir kayıtlı sermaye tavanına kadar, yönetim kuruluna tek taraflı sermaye artırımı yapma yetkisi tanıyan bir sermaye sistemidir. Bu sistem, halka açık anonim şirketlerde yaygın olarak kullanıldığı gibi, belirli şartları karşılayan halka kapalı anonim şirketler tarafından da benimsenebilir. Kayıtlı sermaye sisteminin temel avantajı, sermaye artırım süreçlerinde esneklik ve hız sağlamasıdır. Yönetim kurulu, genel kurulun her seferinde toplanmasını beklemeksizin, şirketin önceden belirlenmiş tavan sermaye sınırı içinde kalmak koşuluyla, ihtiyaç duyulan zamanda sermaye artırım kararı alabilir. Bu sayede piyasa koşullarına veya finansman ihtiyaçlarına hızlı tepki vermek mümkün olur.
Halka kapalı anonim şirketlerin kayıtlı sermaye sistemini uygulayabilmeleri için kanunun aradığı bazı koşullar vardır. Öncelikle, TTK m.332 uyarınca ve 2024 yılında yapılan değişiklikle, kayıtlı sermaye sistemine geçmek isteyen halka açık olmayan bir anonim şirketin başlangıç sermayesinin en az 500.000 TL olması gerekir. Bu tutar, Bakanlar Kurulu (günümüzde Cumhurbaşkanı kararı) ile artırılabilir niteliktedir. Bu şartı sağlayan şirket, esas sözleşmesine kayıtlı sermaye sistemine dair hükümler ekleyerek ve ticaret siciline tescil ettirerek bu sisteme geçiş yapabilir. Esas sözleşmede şirketin kayıtlı sermaye tavanı açıkça belirtilir. Kayıtlı sermaye tavanı, şirketin izin verilen azami sermaye tutarını ifade eder ve yönetim kurulu bu tavanı aşmamak kaydıyla sermaye artırımlarını gerçekleştirebilir.
Kayıtlı sermaye sisteminde sermaye artırım süreci şu şekilde işler:
Yönetim Kurulunun Yetkisi ve Kararı:
Kayıtlı sermaye sistemine geçmiş bir şirkette, genel kurul tarafından belirlenen kayıtlı sermaye tavanına kadar sermaye artırımı yapma yetkisi yönetim kuruluna aittir. Yönetim kurulu, uygun gördüğü zaman diliminde ve gerekli gördüğü tutarda sermayeyi artırma kararı alabilir. Ancak bu kararın alınabilmesi için, şirket esas sözleşmesinin yönetim kuruluna bu yetkiyi açıkça tanımış olması gerekir. Yönetim kurulunun bu yolla sermaye artırım yetkisi en fazla 5 yıl süreyle verilebilir; beş yılın sonunda yetkinin devam edebilmesi için genel kurul tarafından sürenin uzatılması (esas sözleşme değişikliği ile yeniden yetkilendirme) gerekir. Yönetim kurulunun değişmesi, verilmiş olan kayıtlı sermaye artırımı yetkisini ortadan kaldırmaz; süre dolana kadar yeni yönetimler de bu yetkiyi kullanabilir.
Kayıtlı Sermaye Tavanı Sınırı:
TTK, kayıtlı sermaye tavanı için bir üst limit doğrudan belirlememiş olsa da, halka kapalı anonim şirketler için çıkarılan ilgili Tebliğ (19.10.2012 tarihli Tebliğ) bu konuda bir sınırlama getirmiştir. Tebliğ hükmüne göre, kayıtlı sermaye tavanı, şirketin başlangıç esas sermayesinin en fazla beş katı olabilir. Kayıtlı sermaye sistemine geçildikten sonraki dönemlerde de tavan artırılmak istendiğinde, yeni tavan, artırımın onaylanacağı genel kurul toplantısı sırasındaki mevcut çıkarılmış sermayenin en çok beş katı olarak belirlenebilir. Bu düzenleme, kayıtlı sermaye tavanının aşırı yüksek belirlenerek keyfi artırımların önüne geçilmesini amaçlar ve şirketin makul bir üst sınır dahilinde kalarak büyümesini sağlar.
Yönetim Kurulu Kararının Kapsamı:
Yönetim kurulu, sermaye artırımı kararı alırken, çıkarılacak yeni payların itibari değerini, sayısını, türünü (nama veya hamiline yazılı gibi), primli veya imtiyazlı olup olmadıklarını belirler. Ayrıca, yeni pay alma (rüçhan) haklarının kullanım süresini ve şeklini kararda gösterir. Eğer rüçhan haklarını sınırlandıracak veya kaldıracaksa ya da piyasa değerinin üzerinde bir bedelle (primli) pay çıkaracaksa, yönetim kurulunun bu işlemleri yapabilmesi için mutlaka esas sözleşmede açık bir yetki hükmünün bulunması gerekir. Yani esas sözleşme, yönetim kuruluna rüçhan hakkını kısıtlama veya imtiyazlı pay çıkarma yetkisi vermiyorsa, yönetim kurulu bu konularda karar alamaz. Kayıtlı sermaye sisteminde yeni çıkarılan paylar da iştirak taahhütnamesi ile pay sahiplerince veya yatırımcılarca taahhüt edilir ve yine kayıtsız şartsız olmalıdır.
Rüçhan Haklarının Durumu:
Kayıtlı sermaye sisteminde de, esas sermaye sistemindeki rüçhan hakkına ilişkin temel ilkeler geçerlidir. Pay sahiplerinin öncelikle yeni payları alma hakkı korunur. Ancak yönetim kurulu, yukarıda belirtildiği üzere, esas sözleşmede yetki verilmiş olması ve haklı bir sebebin varlığı halinde, rüçhan haklarını sınırlayabilir. Bu durumda, yönetim kurulu TTK m.461’e uygun olarak bir rapor hazırlayarak rüçhan hakkının kısıtlanmasının gerekçelerini ayrıntılı biçimde açıklamak ve söz konusu raporu ticaret siciline tescil ve ilan ettirmek zorundadır. Bu yükümlülük, sermaye artırımında şeffaflığı sağlamakta ve pay sahiplerinin haklarının ihlal edilmesini önlemektedir. Özellikle halka kapalı şirketlerde, azınlık pay sahiplerinin çıkarlarının korunması için bu tip dengeleyici hükümler büyük önem taşır.
Kararın Tescili ve İlanı:
Yönetim kurulunun almış olduğu sermaye artırımı kararı da tıpkı genel kurul kararında olduğu gibi ticaret siciline tescil edilmelidir. Kayıtlı sermaye sisteminde, yönetim kurulu kararının tescili için de fiilen üç ay içinde hareket edilmesi gerekir; aksi halde yönetim kurulu kararı hükümsüz hale gelebilir (genel kurul kararı mahiyetinde sayıldığından benzer süre kısıtı uygulanır). Yönetim kurulunun sermaye artırım kararı, hukuki sonuç doğurabilmesi için ticaret sicil gazetesinde ilan edilir ve böylece alacaklılar ve pay sahipleri bilgilendirilir.
Yönetim Kurulu Beyanı:
TTK ile getirilen önemli yeniliklerden biri de sermaye artırımında yönetim kurulu beyanı zorunluluğudur. Sermaye artırımının tamamlanması akabinde, yönetim kurulu, dürüst hesap verme ilkesi uyarınca işlemin usulüne uygun yapıldığını beyan eden yazılı bir metin hazırlamalı ve tüm üyeler tarafından imzalanmalıdır. Bu beyanda özellikle nakdi veya ayni sermaye konulmuşsa bunun kanuni gerekliliklere uygun şekilde yerine getirildiği, tüm idari izin ve onayların alındığı, eğer rüçhan hakkı kısıtlanmışsa bunun haklı sebepleri ve kullanılmayan rüçhan haklarının kimlere, hangi gerekçelerle tahsis edildiği gibi hususlar ayrıntılı olarak yer alır. Yönetim kurulu beyanının eksiksiz ve gerçeğe uygun şekilde düzenlenmesi, işlemin şeffaflığı ve hesap verilebilirliği açısından yasal bir zorunluluktur; aksi halde hukuki sorumluluk doğabilecektir.
Kayıtlı sermaye sisteminde alınan yönetim kurulu kararları, niteliği gereği genel kurul kararı sayılmasa da hukuki bakımdan benzer etki doğurur. Bu nedenle, pay sahipleri veya menfaat sahipleri, yönetim kurulunun sermaye artırımı kararına karşı da kanunda öngörülen şekillerde itiraz edebilir veya iptal davası açabilir[3]. TTK m.445 ve devamı gereği genel kurul kararlarının iptali için öngörülen hükümler, kıyasen yönetim kurulu tarafından alınan kayıtlı sermaye artırımı kararları için de uygulanır. Bu kapsamda, sermaye artırımı kararına muhalif kalan pay sahipleri, karar tarihinden itibaren bir ay içinde ticari davalar yoluyla iptal talebinde bulunabilirler. Kanun koyucu, kayıtlı sermaye sisteminde dahi olsa pay sahiplerinin korunmasını sağlamak adına, yönetim kurulu kararlarına karşı yargısal denetim yolunu açık tutmuştur. Ancak burada iptal davası açma koşulları ve hak düşürücü süreler sıkı bir şekilde uygulanır; bir ay içinde dava açılmazsa karar kesinleşir.
Rüçhan Hakkı ve Korunması
Sermaye artırımlarında rüçhan hakkı (yeni pay alma hakkı), mevcut pay sahiplerinin şirket sermayesindeki pay oranlarını korumak amacıyla tanınan ve kanunen güvence altına alınan bir haktır. Halka kapalı anonim şirketlerde rüçhan hakkı, çoğunluk ve azınlık pay sahiplerinin şirket üzerindeki nispi güç dengelerini korumaları açısından kritik önemdedir. TTK, rüçhan hakkını temel bir prensip olarak düzenlemiş ve bu hakkın kullanılmasına ilişkin detaylı hükümler getirmiştir.
Ana ilke, rüçhan hakkının genel kurul kararı veya esas sözleşme ile önceden ortadan kaldırılamayacağı veya tamamen sınırlandırılamayacağı yönündedir. Bu hak, şirketin esas sözleşmesinde genel bir hükümle devre dışı bırakılamaz; ancak sermaye artırımının özelliklerine bağlı olarak istisnai ve tek seferlik bir karar ile kısıtlanabilir. Hem esas sermaye sisteminde hem de kayıtlı sermaye sisteminde rüçhan hakkının sınırlandırılması için haklı sebep bulunması ve kanunda öngörülen ağırlaştırılmış nisabın sağlanması şarttır.
Genel kurul tarafından yapılan sermaye artırımında, haklı sebepler ortaya konulmak kaydıyla, rüçhan hakkı en az %60 sermaye çoğunluğuyla sınırlandırılabilir veya kaldırılabilir. Bu oran, azınlık pay sahiplerini koruyan bir mekanizma olarak düşünülmüştür; esas sözleşme ile %60’tan daha düşük bir nisap belirlenmesi mümkün değildir. Haklı sebep olmaksızın rüçhan hakkının kısıtlanması ise kesinlikle yasaktır. Haklı sebep kavramı, TTK m.461’de örnekleyici olarak sayılmıştır. Örneğin, şirketin paylarının halka arz edilmesi (halka açılma), başka bir şirketin veya işletmenin devralınması karşılığında pay verilmesi yahut şirket çalışanlarının şirkete ortak olmalarının sağlanması gibi durumlar haklı sebep olarak kabul edilmektedir.
Kayıtlı sermaye sisteminde, rüçhan hakkının sınırlandırılması kararı fiilen yönetim kurulu tarafından alınsa da, bu konuda yönetim kurulunun yetkisi ancak esas sözleşmede açıkça düzenlenmişse söz konusudur. Yönetim kurulu, rüçhan haklarını kısıtlamak isterse, gerekçelerini belirtir bir rapor hazırlayarak durumu belgelendirmeli ve bu raporu ticaret siciline tescil ettirmelidir. Uygulamada, yönetim kurulunun hazırladığı bu rapor genellikle sermaye artırımı kararının ekinde yer alır ve pay sahiplerine yeni pay alma hakkının neden sınırlandığını ayrıntılı olarak açıklar.
Bu saydamlık ve dürüstlük ve eşit işlem ilkelerine uygun davranma yükümlülüğü, her iki sistemde de pay sahiplerinin haklarını korumaya yöneliktir ve özellikle halka kapalı şirketlerde pay sahiplerinin bilgilendirilmesi bakımından önem arz eder.
Sonuç olarak, rüçhan hakkı anonim şirketlerde vazgeçilmez bir pay sahibine tanınmış öncelik hakkıdır. Sermaye artırımı sürecinde bu hakkın kullanımı, sınırlandırılması veya kaldırılması hususları kanunla detaylı şekilde düzenlenmiş ve belli şartlara bağlanmıştır. Halka kapalı şirketlerde rüçhan hakkı konusundaki bu yasal çerçeve, şirket içi güç dengelerinin korunmasını ve pay sahipleri arasındaki güvenin sürdürülmesini sağlamaktadır.
Sonuç
Halka kapalı anonim şirketlerde sermaye artırımı, şirketin büyüme stratejileri ve finansman gereksinimleri doğrultusunda sıkça başvurulan bir yöntemdir. Bu çalışmada incelendiği üzere, sermaye artırımı işlemi esas sermaye sistemi ve kayıtlı sermaye sistemi kapsamında farklı usullere tabi olmaktadır. Esas sermaye sisteminde sermaye artırımının genel kurul tarafından onaylanması ve esas sözleşme değişikliği ile yapılması zorunluluğu, sürece demokratik bir katılım sağlarken aynı zamanda belirli bir yavaşlık getirebilir. Kayıtlı sermaye sisteminde ise yönetim kuruluna belirli sınırlar içinde verilen yetki sayesinde sermaye artırımları daha esnek ve hızlı bir şekilde gerçekleştirilebilmektedir. Şirketler, büyüklüklerine ve sermaye ihtiyaçlarına göre bu iki sistemden birini tercih edebilir veya kanunun imkân tanıdığı ölçüde kayıtlı sermaye sistemine geçerek avantajlarından yararlanabilir.
Her iki sistemde de TTK’nın emredici hükümleri sermaye artırımının sağlıklı bir şekilde yapılmasını güvence altına alır. Özellikle dış kaynaklardan sermaye artırımında aranan mevcut sermayenin ödenmiş olması ve önce iç kaynakların kullanılması şartları, finansal disiplin ve pay sahibi haklarının korunması açısından büyük önem taşır. Ayrıca, rüçhan hakkının korunması yolundaki düzenlemeler, sermaye artırımında mevcut pay sahiplerinin şirket içerisindeki pay oranlarının isteği dışında seyreltilmesini engelleyerek adil bir işlem yapılmasını temin eder.
Sonuç itibarıyla, halka kapalı anonim şirketlerde sermaye artırımı süreci, kanun koyucunun öngördüğü kurallar çerçevesinde yürütüldüğünde hem şirketin sermaye yapısının güçlenmesine hem de pay sahiplerinin haklarının korunmasına hizmet etmektedir. Doğru uygulandığında ve yasal yükümlülüklere riayet edildiğinde, sermaye artırımı şirketlerin uzun vadeli büyüme hedeflerine ulaşmalarında etkili bir araç olmaktadır.
- 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve İlgili Mevzuat Hükümleri.
- Tekinalp, Ünal, Sermaye Ortaklıklarının Yeni Hukuku, 2013, güncelleştirilmiş 4. Bası, S.214
- Karahan, Sami, Şirketler Hukuku, 2012 (ilgili bölümler).
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) m. 408/2(f) hükmünde, “önemli miktarda şirket varlığının toptan satışı” genel kurulun devredilemez ve münhasır yetkileri arasında sayılır. Ancak, bu hükümde yer alan “önemli miktarda şirket varlığı” kavramının neyi ifade ettiği ve bu varlıkların nasıl toptan satılabileceği konusunda...
Türkiye’de ekonomik istikrarı sağlamak ve Türk Lirası’nın değerini korumak amacıyla 13 Eylül 2018 tarihli 30534 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’a ekleme yapılmış ve Türkiye’de yerleşik kişiler arasındaki belirli...
E-ticaret, dijitalleşen dünyada hızla yayılarak, geleneksel kanalların yanı sıra internet üzerinden yapılan satışların etkisini giderek daha da güçlendirmektedir. Ticaret Bakanlığı’nın 2023 yılı verilerine göre , Türkiye’nin e-ticaret hacmi bir önceki yıla göre %115,15 artarak 1,85 trilyon Türk lirasına ulaşmıştır...
Olağanüstü fesih halinde tasfiye olmaksızın sicilden resen terkin, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) geçici m.7 hükmü ile düzenleme altına alınır. İlgili hükmün 15.fıkrası uyarınca ticaret sicilince resen terkin edilen şirket veya kooperatifin alacaklıları ile hukuki menfaatleri bulunanlar, haklı sebeplere dayanarak...
Küresel iş dünyası geliştikçe, yabancı şirketler gelecek vaat eden pazarlardaki varlıklarını giderek daha fazla genişletme arayışına girmektedir. Avrupa ile Asya'nın kesişim noktasında bulunan Türkiye, bu genişleme için uygun fırsatlar sunar. Türkiye'de faaliyet göstermek isteyen ancak şirket kurmak istemeyen...
Anonim şirketlerde, şirketi yönetmek ve temsil etmekle görevli olan organ yönetim kuruludur. Yönetim kurulu üyeleri, görevlerini yerine getirirken kusurlarıyla sebep oldukları zararlardan şirkete karşı sorumludurlar. Ancak 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) m. 408 kapsamında genel kurulun ibrasına karar...
Satım sözleşmeleri, ticari hayatın en yaygın ve en önemli sözleşmeleridir . Satışa konu mallarda karşılaşılan ayıplar neticesinde tarafların hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesi ise ticari satışlarda en sık karşılaşılan hukuki problemlerden biridir...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) m. 365 uyarınca, bir anonim şirketin idaresi ve temsilinden sorumlu organı olan yönetim kurulunun her bir üyesi, kanundan ve esas sözleşmeden doğan görevlerini, kanun ve esas sözleşmede belirlenen sınırlar ve esaslar çerçevesinde yerine getirmekle yükümlü olup aksi...
27.12.2020 tarihli 7262 sayılı Kanun ile getirilen düzenlemeler çerçevesinde 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (“TTK”) hamiline yazılı payların çıkarılması ve devrine ilişkin Merkezi Kayıt Kurumuna (“MKK”) bildirim yükümlülüğü getirilirken, bu yükümlülüklerin ihlaline ilişkin olarak da TTK m. 486/2 uyarınca bildirimde...
2024 yılı, birleşme ve devralma (“M&A”) işlemleri küresel ekonomik dinamiklerin, jeopolitik risklerin ve teknolojik yeniliklerin etkisi altında şekillenmeye devam ediyor. 2023 yılı, M&A işlemlerinde küresel düşüşün yaşandığı bir yıl olarak dikkat çekti. Bu dönemde yüksek faiz oranları, ekonomik belirsizlikler ve jeopolitik...
Bir şirketin sermayesine katılarak pay sahibi olan veya yönetim organına katılarak yöneticisi olan kişilerin (ideal dünyada) ortak gayesi, şirketin en iyi şekilde yönetilmesi ve ekonomik açıdan azami menfaati elde etmesidir...
Temsilcilik sözleşmelerinin en sık rastlanan görünümleri üç ana başlık altında toplanabilir. Bunlar Acentelik Sözleşmesi, Distribütörlük Sözleşmesi ve Franchise Sözleşmesi olarak sıralanabilir...
Halka açık veya kapalı bir şirketin sermayesinin bir kısmına ya da tamamına çalışanların sahip olması anlamına gelen çalışanların sermayeye ortaklığı, ülke ekonomisine, uygulayan şirketlere ve çalışanlara sağladığı avantajlar nedeniyle başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere, dünyanın birçok ülkesinde...
Yeni kurulan şirketlerin ticari faaliyetlerine başlarken dikkate alması ve uyum sağlaması gereken pek çok farklı kural vardır. Bu kurallar arasında gözetilmesi gerekenlerden biri de 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ("TTK") m. 356'da düzenlenen "Kanuna Karşı Hile" maddesidir. İlgili kural, TTK'nın ayni sermaye...
Türkiye otomobil ve hafif ticari araç piyasası, 2000’li yılları sürekli yükselen, 2010’lu yılları ise yine yüksek ve stabil seyreden satış adetleriyle geride bıraktı. Bu dönemde pazarın büyümesinde, alım gücünün yüksekliği kadar, krediye kolay ulaşım ve ürün çeşitliliği de etkiliydi. Üretimin de benzer şekilde artmasıyla birlikte...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) m. 638 ila TTK m. 640 arasında limited şirketlere özel düzenlenen çıkma ve çıkarılma kurumları ile anonim şirket yapısından farklı olarak limited şirket ortaklarına şirketten çıkma ve şirkete de ortağı çıkarma hakkı tanımaktadır...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”), anonim şirketleri yönetim kurulunun idare ve temsil edeceği kuralını korur. TTK, temsil yetkisinin nasıl kullanılacağını, temsile yetkili kişilerin tescil ve ilanını, temsil yetkisinin devrini ve sınırlarını düzenler. Aşağıda yetkinin devri başta olmak üzere, anonim şirketlerde temsil yetkisi...
Birleşme ve devralma süreçleri; şirketlerin benliklerini ve hukuki statülerini en ciddi şekilde etkileyen hukuki süreçlerin başında gelir. Hukuki, vergisel, finansal ve operasyonel incelemelerin yürütülmesinin ardından taraflar işlemin gerçekleştirilmesi konusunda bir mutabakata vardığı takdirde müzakere süreci başlar...
Franchising, pazar erişimini ve marka bilinirliğini dünya çapında genişletmek için kullanılan popüler bir iş modelidir. Tek marka satma koşulu içeren mağaza sözleşmeleri (mono-brand store agreements) şeklindeki dağıtım sözleşmelerine kıyasla daha az yaygın olmasına rağmen franchising, lüks markaların dağıtım...
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu (“HGK”) 2019/149 E. 2022/894 K. sayılı 14.06.2022 tarihli kararında tüzel kişilik perdesinin aralanması teorisini, kredi sözleşmesinden kaynaklanan bir uyuşmazlıkta kefil ile borç alan şirket arasındaki ilişki bağlamında değerlendirdi. HGK, tüzel kişilik perdesinin aralanması...
Avrupa Birliği yabancı yatırımcılar için önemli bir yatırım merkezi olmaya devam ediyor. Avrupa Komisyonu’nun hazırladığı Avrupa Birliği’ne gelen doğrudan yabancı yatırımların izlenmesine ilişkin İkinci Yıllık Rapor’da yer alan verilere göre Avrupa Birliği 2021 yılında 117 Milyar Euro değerinde yabancı doğrudan...
Pay devrinin, bir sermaye şirketinin paylarına ilişkin hukuki işlemler arasında ilk akla gelen, uygulamada da en sık karşılaşılan işlem olduğu söylenebilir. Bununla beraber bir sermaye şirketinin payı, devir dışında işlemlere de konu olabilir. Bunlara ilişkin örnekler, uygulamada en sık görüldüğü ve öğreti tarafından...
Hızla büyüyen ve gelişen e-ticaret sektöründeki oyuncuların davranışlarını düzenlemek amacıyla 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkındaki Kanun (E-ticaret Kanunu veya Kanun) kısa süre önce köklü bir değişime uğramıştı. 1 Ocak 2023 itibariyle yürürlüğe giren yeni düzenlemeler ile e-ticaret...
11 Haziran 2021'de Alman Federal Meclisi, yalnızca Alman şirketlerini değil, aynı zamanda bu şirketlerin yabancı ülkelerdeki (Türk kuruluşları dahil) tedarikçilerini de etkileyen Alman Tedarik Zinciri Uyum Yasası’nı (Lieferkettensorgfaltsgesetz) ("Yasa") onayladı. 1 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe giren...
İsviçre Federal Konseyi, 21 Aralık 2007 tarihinde şirketler hukukuna ilişkin değişiklikleri de içeren İsviçre Borçlar Kanunu revizyon taslağını onayladı. Federal Konsey 28 Kasım 2014 tarihinde taslak revizyonu görüşe açtı. Kapsamlı tartışmalar ve uzun bir yasalaşma sürecinin ardından, İsviçre Borçlar Kanunu'nda...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun beşinci kitabı olan deniz ticaretine ilişkin hükümler altında dördüncü kısmı altında deniz ticareti sözleşmeleri düzenlenir. Bu bölümde düzenlenen sözleşme tipleri içerisinde uluslararası deniz taşımacılığı pratiğinde en sık kullanılan, üçüncü bölümde m.1138 vd. maddelerinde...
6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu (“SerPK”) ile geniş şekilde düzenlemeye gidilen en önemli konulardan biri de örtülü kazanç aktarımı yasağıdır. Mülga 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 15nci maddesinden daha geniş bir düzenleme getiren SerPK madde 21 ile düzenleyici kamu otoritesi olan...
Gelişmekte olan ticari faaliyetler ve özellikle inşaat, enerji ve madencilik alanlarında yapılmakta olan geniş çaplı yatırımlar neticesinde şirketler, güçlerini birleştirerek bu yatırımlara iştirak etmek ve gerek uzmanlıklarını, gerekse finansman imkânlarını birlikte kullanarak daha güçlü bir şekilde projelerde yer almak...
Türk Ticaret Kanunu (“TTK veya Kanun”) 159’uncu ve devam maddelerinde bölünme hükümlerine yer vererek, şirketlere farklı yapılanma modellerini uygulama ve yeni hukuki oluşumları hayata geçirme imkanı tanımaktadır. Şirketler bölünme yöntemini kullanarak belirli bir malvarlığı unsurunu veya unsurlarını...
FIDIC (Fédération Internationale Des Ingénieurs-Counseils) kısaltılmış adıyla anılan Müşavir ve Mühendisler Uluslararası Federasyonu, 1913 yılında kurulmuş bir meslek örgütüdür. Üyeleri çeşitli ülkelerden usulüne uygun olarak seçilmiş müşavir-mühendis birlikleri olup Örgüt’e üyelik her ülkeden tek bir meslek birliği...
INCOTERMS, milletlerarası ticarette sıklıkla kullanılan ticari terimleri açıklamak için Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından yayımlanan bir kurallar bütünü olarak tanımlanabilir. Anılan kuralların amacı, milletlerarası ticareti güvenli bir şekilde kolaylaştırmak ve hızlandırmaktadır...
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 31 Ekim 2012 tarihli Resmi Gazete ’de yayınlanarak yürürlüğe giren Limanlar Yönetmeliği (“Yönetmelik”) her bir liman için ayrı ayrı çıkarılmakta olan tüzük, yönetmelik ve talimatları tek bir Yönetmelikte bütünleştirmektedir. Bu yönde...
Kural olarak sözleşmeden doğan hak ve borçlar sadece sözleşmenin tarafı olan alacaklı ve borçlu arasında hukukî sonuç doğurur. Bu prensip hukukumuzda “sözleşmelerin nispiliği” olarak adlandırılır. Genel olarak, sözleşmenin tarafları dışındaki üçüncü kişiye bir edimin yerine getirilmesinin üstlenildiği...
Dijitalleşen dünyada büyüyen ve gelişen e-ticaretin kuralları değişiyor. Önceleri dijital pazarın odak noktası olarak gösterilen e-ticaret, çok geçmeden dijital ekonominin itici gücü olarak ifade edilmeye başladı. Ancak e-ticaretin büyüme hızı ve kısa süre içinde geçirdiği dönüşüm dikkate alındığında...
Bir şirketin feshi, tescil ile kazanılan tüzel kişiliğin ortadan kalkmasına yol açarak, şirketin sona erme sebeplerinden biri olarak karşımıza çıkan infisahın, özellikli bir görünümüdür. Hâkimin inşai hükmüyle bir şirketin feshine ve bunun doğal sonucu olarak sona ermesine yol açan bu özel dava türü...
Kontrol veya yönetimin bir ailenin üyelerine ait olduğu şirketler, aile şirketi olarak kabul edilir. Aile üyeleri, şirket kontrolünü sağlayan payları elinde tutabildiği gibi yönetim yetkisini de elinde bulundurur. Aile şirketleri, aile üyeleri için fırsat, güvence ve gelir demektir...
Türkiye 7 Aralık 1993 tarihli 3939 sayılı Kanun ile Eşyaların Karayolundan Uluslararası Nakliyatı için Mukavele Sözleşmesi’ne (“CMR”) katılmayı uygun buldu ve CMR Türkiye’de 31 Ekim 1995 tarihinde yürürlüğe girdi. CMR’nin 1/1 maddesi uyarınca, tarafların tabiiyeti ve ikamet yerinden bağımsız olarak...
Türk hukukunda adi ortaklıklar 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (“TBK”) 620 ve devamı maddelerinde düzenlenir. Adi ortaklık sözleşmesi, iki veya daha fazla kişinin emeklerini veya mallarını ortak bir amaca (nihai olarak kazanç elde etme amacına) ulaşmak üzere...
Anonim şirketlerde örtülü kazanç aktarımı, geniş anlamda şirket malvarlığının ilişkili taraflara aktarılmasını konu alan ve birçok farklı görünümü barındıran bir kavram olarak karşımıza çıkar. Sermaye piyasaları hukukunda kanun seviyesinde ve...
Çoğunlukla start-up yatırımlarında karşımıza çıkan sermaye iştirak sözleşmeleri, bir yatırımcının bir şirkette sermaye artırımı ile çıkarılacak yeni payları taahhüt ederek sermaye artırımına katılması ve pay sahibi olmasına ilişkin hüküm ve koşulları düzenler...
Belirli koşulları taşıdığı takdirde ıslak imza ile aynı hukuki sonuçları doğuran elektronik imza, pek çok hukuk sisteminde kendine yer edinmiş ve ticari hayatın hız kazanmasını sağlamıştır. Farklı hukuk sistemlerinde çeşitli türleri ve uygulamaları bulunsa da elektronik imzanın...
INCOTERMS, milletlerarası ticarette sıklıkla kullanılan ticari terimleri açıklamak için Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından yayımlanan bir kurallar dizisidir. Incoterms kurallarının amacı milletlerarası ticaretin güvenli ve hızlı bir şekilde yürütülmesine katkıda bulunmak ve bunu kolaylaştırmaktır...
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”), anonim şirketleri yönetim kurulunun idare ve temsil edeceği kuralını korur. TTK, temsil yetkisinin nasıl kullanılacağını, temsile yetkili kişilerin tescil ve ilanını, temsil yetkisinin devrini ve sınırlarını düzenler. Bu ayki hukuk postası makalesi, yetkinin devri başta olmak üzere...