HUKUKU-POSTASI-2017

75 REKABET HUKUKU Kavram Teşebbüslerin rekabete aykırı davranışlarından doğan zararlar genellikle ve çoğu zaman beklendiği üzere, ihlalci teşebbüslerin ra- kipleri, tedarikçileri ve alıcıları üzerinde doğar. İhlalin ortaya çıkardığı yaygın zarar bazı hallerde ihlalci teşebbüslerin rakiplerinin alıcılarını da etkiler. Bahsi geçen bu grup “şemsiye alıcılar” olarak adlandırılır. Daha detaylı açıklamak gerekirse, pazarda fiyatların rekabet hukukuna aykırı şekilde artmasına yol açan bir anlaşma söz konusu olduğunda, bu anlaşmaya taraf olmayan rakip teşebbüsler de karlarını artırmak amacıyla pazardaki bu yeni –hukuka aykırı olarak artırılmış- fiyata (“şemsiye fiyatlama” olarak da bilinir) uyum sağlarlar. Böylece, şem- siye fiyatlama uygulanan bir pazarda, kartele taraf olmayan ancak kartel fiyatına uyum sağlayan teşebbüslerden mal veya hizmet alanlar da, pazardaki rekabete aykırılıktan zarar göreceklerdir. İçinde bulunduğu pazarda fiyatların arttığını 2 gözlemleyen bir teşebbüsün iki farklı stratejiden birini izleyebileceği öne sürülür. Bunlardan biri uyguladığı fiyatı pazar fiyatının altında tutmak, bir di- ğeri ise kendi fiyatını pazar fiyatı düzeyine çıkarmaktır. İkinci strateji, fiyatın artmasına sebebiyet veren kartelci teşebbüslerin pazar payı yükseldikçe, ürün homojenliği arttıkça ve yeni fiyata uyum sağlayan teşebbüsün arz elastikiyeti azaldıkça daha sık görülür 3 . Belirtmek gerekir ki, söz konusu teşebbüs piyasadaki yeni –şemsiye- fiyatına uyum sağlasa dahi, ilgili pazarda bir kartelin var olduğundan haber- dar olmayabilir 4 . Bu durumda, uyum sağlayan teşebbüs yalnızca kartelciler tarafından açılan “şemsiye”den faydalanır; ancak kendisi rekabet hukukunu ihlal etmez. Zımni anlaşma düzeyine varmadıkça, teşebbüslerin fiyatlarını piyasa fiyatlarına uygun hale getirmeleri bir rekabet ihlali değildir. Piyasa koşullarına uyum sağlamanın zımni anlaşma niteliğinde değerlendirilebilmesi için ise, rakipler arasında 2 Şemsiye etkisinin fiyatların yapay olarak yükseltilmesi hallerinde olduğu kadar, arzın kısıtlanmasında da söz konusu olabileceği belirtilmelidir. 3 Franck, Jens-Uve. Umbrella Pricing and Cartel Damages under EU Competition Law, European Competition Journal, Vol. 11 No 1, s. 136. 4 Maier-Rigaud, Frank. Umbrella Effects and the Ubiquity of Damage Resulting From Competition Law Violations, Journal of Competition Law & Practice, 2014, Vol. 5 No. 4, s. 249.