HUKUKU-POSTASI-2017

76 HUKUK POSTASI 2017 hukuki olarak kabul edilebilir düzeyin ötesine geçen bir hassas bilgi değişimi söz konusu olmalıdır 5 . Şemsiye fiyatlama sonucu, rekabet ihlalinin verdiği zararın kap- samı genişler ve kartel üyelerinin doğrudan ve dolaylı alıcılarının yanı sıra, piyasadaki diğer oyuncuların alıcıları da zarar görür hale gelir. Dolayısıyla, verilen zarar göz önüne alındığında, rekabet ihlalinde bu- lunmayan teşebbüslerin alıcıları ile kartel üyelerinin alıcıları arasında bir fark söz konusu değildir. Aynı durum ikame ürünlerin alıcıları için de geçerlidir, zira kartel fiyatı uygulanan mal ve hizmetler söz konusu olduğunda talep ikame ürünlere kayar 6 . Rekabet hukukunun özel hukuktaki yansımaları bağlamında şemsiye etkisi, kartel üyelerine rakip olan teşebbüslerin alıcılarının şemsiye fiyatlama sonucu uğradıkları zararları kartel üyelerinden ta- lep etmeleri halinde söz konusu olur. Bu tazminat taleplerinin belli şartları vardır. İlk olarak, şemsiye etkisi yalnızca rekabet ihlalinin piyasada fiyat artışına sebebiyet vermesi halinde söz konusudur, ra- kiplerin uyguladıkları fiyatlar üzerinde etkili olmayacağı için dışlayıcı uygulamalar şemsiye etkisine yol açmaz. İkinci olarak, rakiplerin uyguladıkları fiyatlardaki artış ile piyasada kartel arasında illiyet bağı olmalıdır, yani şemsiye etkisi dışında başka nedenler fiyatların yük- selmesine sebebiyet vermemelidir. Son olarak, bu davalarda, davalı olarak kartel üyeleri gösterilmelidir; davacı ise rakiplerden alım yapan teşebbüs veya tüketicilerdir. Rakipler şemsiye etkisine dayanarak ta- lepte bulunamaz 7 . AB ve ABD Uygulaması Şemsiye etkisinin tazminat taleplerine dayanak olup olamayacağı AB ve ABD öğretilerinde tartışma konusudur, ancak iki farklı hukuk düzenindeki içtihatta birbirine zıt görüşler benimsenir. ABAD bu taz- minat taleplerine izin verirken, ABD mahkemeleri izin vermez. Yan- sıtma savunması ve dolaylı alıcı kuralı gibi rekabet hukukunun özel 5 Franck, s. 138. 6 Şahin, Eda. Şemsiye Etkisi Nedeniyle Zarar Görenlerin Tazminat Taleplerinin Avrupa Birliği Rekabet Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi: Kone Kararının Yansımaları, Rekabet Dergisi 2014, 15(2), s. 92. 7 Şahin, s. 93.