HUKUK-POSTASI-2020-metin

205 TAHKİM hazırlarken yargılamanın bölünmesine (“ bifurcation of the procee - dings ”) de karar verebilirler. Bu örnekler etkin bir yargılama süreci yürütülmesi açısından hakemlere verilen proaktif rolü açıkça gösterir. Tahkikat aşaması açısından, Prag Kuralları m. 3, hakemlerin pro- aktif rolünü tekrar vurgular. Bu hüküm uyuşmazlığa ilişkin olguların saptanmasında hakemlere etkin bir görev yükler ve bu yaklaşım Kara Avrupası hukuk sistemi hâkimlerine yabancı değildir. Kara Avrupası hukuk sistemi geleneklerinin izleri ve belki de Prag Kurallarının en çarpıcı özelliği m. 4’de bulunur. Prag Kuralları m. 4 uyarınca hakem heyeti elektronik olanlar da dâhil olarak kapsam- lı belge ibrazından kaçınmaya çaba gösterecektir. Bununla beraber, herhangi bir taraf, hakem heyetinden her zaman diğer tarafın elinde bulunan, kamuya mal olmamış ve uyuşmazlıkla ilgili ve önemli belli bir belgenin ibrazına karar vermesini isteyebilir. Genel olarak, Prag Kuralları Anglo Sakson hukuk sistemi uygu- lamasındaki kapsamlı belge ibrazı yerine, gerektiğinde tarafların ha- kem heyetinin tahkikat aşamasına daha etkin katılımını sağlamalarını özendirir ve hakem heyetine de bu talepleri değerlendirme konusunda tam bir takdir yetkisi verir. Her ne kadar bu önlemler masrafların azal- tılması ve yargılamanın hızlandırılmasına yardımcı olsa da, tarafların dinlenilme ve adil yargılanma hakkına ilişkin endişeler tartışma konu- su olmayı sürdürür. Sonuç Milletlerarası tahkimin rızai niteliği ve irade özgürlüğü çerçe- vesinde, taraflar tahkimde uyuşmazlığa uygulanacak tahkim usulünü belirlemekte özgürdür. Taraflar bu usulü belirlemezlerse, tahkime uygulanacak usul kuralları, uygulanacak hukuk tarafından başka türlü öngörülmedikçe, hakemlerce belirlenir. Hakemler genellikle tahkim yerinin tahkime ilişkin usul kurallarını uygulama eğilimindedir. Tahkim yerinin Kara Avrupası hukuk sistemini benimseyen bir devlette bulunması durumunda, belge ibrazının sınırları ve kapsamı hakkında bilgi sahibi olmakta yarar vardır. Uygulanacak usul huku- kunun Kara Avrupası hukuk sistemini benimseyen devletlerin hukuku olduğu durumlarda, bu hukuklar hakemlere uygun gördükleri şekilde