Bankaların Yeşil Varlık Oranı Hesaplaması Hakkında Tebliğ
Giriş
Finans sektörü, küresel sürdürülebilirlik hedefleri doğrultusunda önemli bir dönüşüm içerisindedir. Özellikle bankacılık sektörü, sahip olduğu yön verici ve dönüştürücü etki sayesinde yeşil ve sürdürülebilir bir ekonomiye geçişin başarısında önemli bir rol üstlenir. Söz konusu dönüşüm, Türkiye’de Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (“BDDK”) tarafından 2021 yılında yayımlanan Sürdürülebilir Bankacılık Stratejik Planı’nda (2022-2025) somutlaştırılır. Bu doğrultuda BDDK, 11.04.2025 tarih ve 32867 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bankaların Yeşil Varlık Oranı Hesaplaması Hakkında Tebliğ (“Tebliğ”) ile bankaların yeşil ve sürdürülebilir ekonomik faaliyetlere katkılarını ölçmeye yönelik önemli bir adım atar ve sektördeki şeffaflığı artırarak uluslararası finansmana erişimi kolaylaştırmayı ve yanıltıcı uygulamaların önüne geçmeyi amaçlar. Bu makalede söz konusu Tebliğ’in getirdiği hükümler incelenir.
Yeşil Varlık Oranı, Uygun ve Uyumlu Varlıklar
Tebliğ m.4 kapsamında bankaların çevresel sürdürülebilirliğe katkısı için birincil anahtar performans göstergesi yeşil varlık oranıdır. Yeşil varlık oranı, bankaların konsolide olmayan bilançolarında yer alan uyumlu varlıkların, yeşil varlık oranı kapsamındaki tüm varlıklara bölünmesi ile hesaplanır. Yeşil varlık oranı kapsamındaki toplam varlıklar ise bilanço içi toplam finansal varlıklardan, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinden, merkez bankalarından ve uluslar üstü kuruluşlardan alacaklar ile alım satım hesaplarında izlenen varlıklar çıktıktan sonra kalan bilanço içi varlıkların itfa edilmiş maliyet ile ölçülen brüt tutarlarının toplanması ile hesaplanır.
Uygun varlıklar ise, yeşil varlık oranı kapsamındaki toplam varlıklar içerisinde kriterleri sağlayıp sağlamadığı dikkate alınmaksızın, teknik tarama kriterleri kapsamında yer alan tüm ekonomik faaliyetlere ilişkin bilanço içi finansal varlıkların itfa edilmiş maliyet ile ölçülen brüt tutarlarının toplanması ile hesaplanır.
Yeşil varlık oranının hesaplanmasında “uyumlu varlık” kavramı önemli rol oynar. Uyumlu varlıklar, yukarıda tanımlanan uygun varlıklar içerisinde,
- Çevresel hedeflerden bir ya da daha fazlasına önemli ölçüde katkıda bulunma,
- Diğer çevresel hedeflere önemli zarar vermeme,
- Asgari sosyal güvenlik standartlarını sağlama,
koşullarını aynı anda yerine getiren ekonomik faaliyetlere ilişkin bilanço içi finansal varlıkların itfa edilmiş maliyet ile ölçülen brüt tutarlarının toplanması ile hesaplanır.
Tebliğ m.5 uyarınca çevresel hedefler; a) iklim değişikliğini azaltma, b) iklim değişikliğine uyum, c) döngüsel ekonomiye geçiş, ç) su ve deniz kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve korunması, d) kirliliğin önlenmesi ve kontrol altına alınması, e) biyoçeşitliliğin ve ekosistemlerin korunması ve restorasyonu hedeflerini kapsar.
Tebliğ m.6 kapsamında, yeşil varlık oranının hesaplanmasında uyumlu olarak dikkate alınacak varlıkların çevresel hedeflerden bir ya da daha fazlasına önemli ölçüde katkıda bulunma koşulunu yerine getirebilmesi için ilgili teknik tarama kriterlerini sağlaması şarttır. Bankalar, söz konusu teknik tarama kriterlerinin sağlandığını veya sağlanacağını bağımsız doğrulayıcı taraflarca düzenlenen emisyon raporu, fizibilite raporu, enerji verimliliği etüt raporu ve ulusal ya da uluslararası kabul görmüş sertifikalar, yeşil teknoloji seçim araçları veya yatırıma konu harcama belgeleri aracılığıyla tevsik etmek ve bunları denetime hazır bulundurmakla yükümlüdür. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu, uyumlu varlıkların belirlenmesinde ve bunlara ilişkin tutarların hesaplanmasında esas alınacak teknik tarama kriterlerini belirlemeye yetkilidir.
Uyumlu varlıkların belirlenmesinde “iklim değişikliğini azaltma” çevresel hedefi dikkate alınır, Kurul, yeşil varlık oranının hesaplanmasında diğer çevresel hedefleri de kapsama dahil etmeye yetkilidir.
Çevreye Önemli Zarar Vermeme ve Asgari Sosyal Güvenlik Standartları
Tebliğ m.7 kapsamında yeşil varlık oranının hesaplanmasında uyumlu olarak dikkate alınacak varlıkların çevreye önemli zarar vermeme koşulunu sağlaması zorunludur. Söz konusu koşulun sağlanıp sağlanmadığı değerlendirilirken faaliyetin kendisi ve faaliyet sonucunda ortaya çıkan ürün ve hizmetlerin yaşam döngüleri boyunca oluşacak çevresel etkileri ile ürünlerin kullanım ömrünün tamamlanmasından sonraki etkileri dikkate alınır. Kurul, çevresel hedeflere yönelik olarak yetkili kamu kurumları tarafından belirlenen çevreye önemli zarar vermeme kriterlerinin uygulanmasına karar vermeye yetkilidir.
Tebliğ m.8 kapsamında yeşil varlık oranının hesaplanmasında uyumlu olarak dikkate alınacak varlıklara ilişkin faaliyetlerin ve ilgili tarafların asgari sosyal güvenlik standartlarına uyum sağlaması zorunludur. Bankalar, bir varlığın asgari sosyal güvenlik standartlarını karşıladığına yönelik değerlendirmelerine ilişkin gerekli belgelendirmeyi yapmakla ve bunları denetime hazır bulundurmakla yükümlüdür.
Kullanım Yeri Tespit Edilemeyen Krediler
Yeşil varlık oranının hesaplanmasında, kullanım yeri tespit edilemeyen kredilere özel bir düzenleme getirilir. Tebliğ m.9 kapsamında son mali yıl cirosunun en az %90’ını uyumlu varlıklardan elde eden ve son 1 yılda yenilenemez enerji kaynaklarından gelir elde etmeyen işletmelere sağlanan ve kullanım yeri tespit edilemeyen işletme sermayesi kredileri ve benzer nitelikteki krediler de yeşil varlık oranının hesaplanmasında uyumlu varlık olarak dikkate alınır. Böylelikle bankaların yeşil finansman konusundaki etkinlikleri ve katkıları geniş bir çerçevede değerlendirilir.
Raporlama
Tebliğ kapsamında bankaların raporlama yükümlülükleri de açıkça olarak belirlenir. Bankalar, yeşil varlık oranlarına ilişkin tüm varlıklara dair belgelendirme, sınıflandırma, izleme ve kontrol süreçlerini oluşturmak, ilgili politikaları geliştirmek ve gerekli veri tabanı düzenlemelerini gerçekleştirmek ve raporlama sistemini oluşturmak zorundadır. Raporlama yükümlülüğü, bankaların büyüklükleri ve faaliyet türlerine göre farklılaşabilir. Bu durum Kurul tarafından düzenlenir.
BDDK’ya yapılacak bu raporlama 30.06.2025 tarihinde başlar.
İkincil Anahtar Performans Göstergeleri
Tebliğ m.12 kapsamında bankaların çevresel sürdürülebilirliğe katkısı için ikincil anahtar performans göstergeleri uyumlu varlıklar/uygun varlıklar ve uygun varlıklar/yeşil varlık oranı kapsamındaki toplam varlıklar oranlarıdır.
Kurul, ulusal taksonomiye uyuma paralel olarak bankalar için nakit akım verileri, gelir-gider hesapları, bilanço dışı varlıklar ve alım satım hesaplarında izlenen varlıklar da dahil, farklı veriler üzerinden yeşil varlık oranı dışında yeni anahtar performans göstergeleri tanımlamaya ve bunlara dair raporlama yükümlülüğü oluşturmaya yetkilidir.
Sonuç
BDDK tarafından getirilen yeşil varlık oranı düzenlemeleri, bankaların sürdürülebilir finansman faaliyetlerini daha sistematik, şeffaf ve denetlenebilir hale getirir. Bu düzenlemeler sayesinde bankaların çevresel sürdürülebilirlik alanındaki adımları etkin bir biçimde izlenip raporlanabilecek, böylelikle Türkiye’nin uluslararası sürdürülebilirlik hedeflerine uyumu güçlenerek bankacılık sektörünün yeşil dönüşümü hız kazanacaktır. Ayrıca yatırımcılar, müşteriler ve diğer paydaşlar için de bankaların sürdürülebilirlik performansının şeffaf ve karşılaştırılabilir olması sağlanacaktır.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Açık bankacılık, finansal sistemdeki verilerin standart Uygulama Programlama Arayüzleri (“API”ler) aracılığıyla yetkili üçüncü taraf hizmet sağlayıcıları (“TPP”ler) tarafından erişilebilir hale getirilmesini içerir. Müşterilerin finansal verilerini paylaşır, böylece finansal kuruluşlar yeni teknolojiler geliştirebilirler ve rekabetçi bir...
Avrupa Komisyonu ("Komisyon") 98/26/EC sayılı Direktif’i tadil eden ve 2015/2366/EU sayılı Direktifi ve 2009/110/EC sayılı Direktifi yürürlükten kaldıran Avrupa Parlamentosu ve Konseyi’nin İç Pazarda Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Hizmetleri Hakkında Direktif Teklifi’ni ("Teklif") yayımladı. Bu Teklif, iç pazardaki...
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü ("OECD"), farklı yargı alanlarında açık bankacılık ve diğer veri paylaşımı düzenlemelerine ilişkin çeşitli uygulamaların ana hatlarını ortaya koyan ve açık finans olarak adlandırılan açık bankacılıkla ilgili veri düzenlemelerinin genişlemesine ilişkin konuları içeren raporunu yayınladı...
Bu makalenin amacı, varlığa dayalı ve varlık temelli sukuk yapılarını açıklamak, bu yapılar arasında genel bir karşılaştırma yapmak ve bunların Türkiye'deki kira sertifikası ihraçlarına nasıl yansıdığını tespit etmektir. Sakk kelimesinin çoğulu olan sukuk, İslami tahviller olarak da adlandırılan şeriata uygun tahvillerin ortak...
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (“TCMB”) tarafından Eylül ayında Ödemeler Alanında Sunulan İş Modellerinin Ödeme Hizmeti Türleri ile İlişkilendirilmesine İlişkin Rehber (“Rehber”) yayımlandı. Söz konusu Rehber, 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymetler Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik...
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (“BDDK”) 11.08.2022 tarihinde 2022/1 sayılı Sır Niteliğindeki Bilgilerin Paylaşılması Hakkında Genelge’yi (“Genelge”) yayımladı. Söz konusu Genelge ile, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun (“Bankacılık Kanunu”) BDDK’ya sır niteliğindeki bilgilerin paylaşım...
