Döviz Cinsinden Maliyet İçeren Eser Sözleşmesi Örneğinde Konusu Yabancı Para Olan Sözleşmelere Getirilen Kısıtlamalarla İlgili Bazı Düşünceler
Giriş
Bilindiği üzere 6 Ekim 2018 tarihli, 30557 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2018-32/51) ve 16 Kasım 2018 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2018-32/52) ile kısmen de olsa yabancı para borcu ile sözleşme yapılması yasağının uygulama alanı değiştirildi. Bu değişiklikler uyarınca, her iki Tebliğ’in yürürlüğe girdiği dönemde 2018-32/51 sayılı Tebliğ uyarınca yapılan sözleşme tadillerinin akıbeti ile ilgili birçok sorun ortaya çıktı.
Tebliğ’de Yapılan Değişiklik Örneği
Aşağıda değinilecek sorunları doğuran değişikliklere örnek vermek gerekirse, 2018-32/51 sayılı Tebliğ’in ilk maddesince değiştirilen Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’in “Döviz Cinsinden ve Dövize Endeksli Sözleşmeler” kenar başlıklı mülga 8 inci maddesinin eser sözleşmeleri ile ilgili 6. fıkrası “Türkiye’de yerleşik kişiler; kendi aralarında akdedecekleri, 16.12.1999 tarihli ve 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda tanımlanan gemilerin inşası, tamiri ve bakımı dışında kalan eser sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar.” şeklinde düzenleme getirmişti.
2018-32/52 sayılı Tebliğ’in 1. maddesi ile “yeniden” değiştirilen 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’in 8 inci maddesinin yine eser sözleşmeleri ile ilgili – bu sefer – 8. fıkrası uyarınca ise “Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; döviz cinsinden maliyet içeren eser sözleşmelerinde, sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür.” şeklinde düzenleme getirildi.
Açıkça görüldüğü üzere ilk Tebliğ uyarınca istisna dışı tutulan, farklı bir anlatımla ödemenin yabancı para borcu ile kararlaştırılması mümkün olmayan “Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; döviz cinsinden maliyet içeren eser sözleşmeleri” 2018-32/52 sayılı Tebliğ ile istisna kapsamına alındı.
Uygulamada Ortaya Çıkan Temel Sorun
İlk Tebliğ’in yayınlandığı tarihten önce akdedilen ve bedeli yabancı para borcu olarak belirlenmiş olmasına rağmen ilk Tebliğ’deki anılan düzenleme uyarınca Türk Lirası olarak değiştirilen Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri döviz cinsinden maliyet içeren eser sözleşmelerinin 2018-32/52 sayılı Tebliğ ile istisna kapsamına alınması ile akıbetinin ne olacağı konusunda birçok tartışma doğdu.
İş sahipleri sözleşmelerin Türk Lirası üzerinden devam etmesi görüşünü dile getirirlerken yükleniciler sözleşme bedelinin yabancı para borcu üzerinden devam etmesi görüşünü ileri sürdüler.
Anılan Sorunu Gidermeye Yönelik Bazı Hukukî Argümanlar
Bu konudaki görüşlerimizi açıklamadan önce belirtelim ki, verdiğimiz örnekten devam edersek, anılan Tebliğ’leri düzenleyenlerin 6 Ekim 2018 ile 16 Kasım 2018 tarihleri arasında yapılan, Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri döviz cinsinden maliyet içeren eser sözleşmelerinin muafiyet kapsamında olmadığını, bunun dışında kalan – yani 6 Ekim 2018 tarihi öncesi ve 16 Kasım 2018 tarihi sonrası yapılan sözleşmelerin muafiyet kapsamında olduğunu düşünmeleri kabul edilebilir bir gerekçe değildir. Diğer bir anlatımla, Tebliğ’leri düzenleyenler, ilk Tebliğ ile yaptıkları düzenlemelerin bazılarının hatalı olduğu sonucuna vararak kısa sürede bu hatadan dönmüşlerdir.
Öncelikle bu düşünceden yola çıkıldığında, iş sahibinin değiştirilen sözleşme bedelinin Türk Lirası olarak devam etmesi yönündeki talebi hakkın kötüye kullanılması yasağı ile karşılaşabilir.
Bunun dışında da, yüklenicinin sözleşme değişikliği öngören sözleşmeyi hata hükümleri uyarınca iptal etmesi gündeme gelebilir. Yani yüklenici, “Ben sözleşme değişikliğini sözleşmenin Türk Lirası üzerinden yapılması zorunluluğu gerekçesi ile hataen kabul ettim. Bu zorunluluğun devam etmeyeceğini bilsem kabul etmezdim” argümanını ileri sürebilir. Bu düşünce hatanın kural olarak sözleşmenin yapıldığı andaki olgularla ilgili olduğu, oysaki somut örnekteki zorunluluğun sözleşme değişikliğinin yapıldığı tarihten sonra ortadan kalktığı gerekçesi ile eleştirilebilirse de gerek öğretide, gerekse Federal Mahkeme ve Yargıtay kararlarında, ilerideki olgularda hataya dayanılabileceği kabul edilmekte olduğu hatırlatılabilir.
Sonuç
Kanımızca, 2018-32/51 sayılı Tebliğ’in yürürlüğe girdiği tarih ile 2018-32/52 sayılı Tebliğ’in yürürlüğe girdiği tarih arasında ilk Tebliğ uyarınca ödeme yükümlülükleri Türk Lirası’na çevrilen sözleşmelerdeki anılan yükümlülükler yabancı para borcu üzerinden devam edebilmelidir.
Bu makalenin tüm hakları saklıdır. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın bu makale kullanılamaz, çoğaltılamaz, kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir suretle yayılamaz. Kaynak gösterilmeksizin veya Erdem & Erdem’in yazılı izni alınmaksızın oluşturulan içerikler takip edilmekte olup, hak ihlalinin tespiti halinde yasal yollara başvurulacaktır.
Diğer İçerikler
Taksitle satım adı altında adî satıma nazaran farklı bir tür satım sözleşmesinin doğuş sebebi, bir yandan satım bedelinin tamamını tek seferde ödeme imkânı bulamayan kişileri satın almak istedikleri şeyden derhal faydalandırmak suretiyle piyasayı canlandırarak üretime katkıda bulunmaktır...
Munzam zarar talebi, para borçlarının geç ödenmesi nedeniyle alacaklının uğradığı ve temerrüt faiziyle karşılanamayan zararın tazminini amaçlayan bir talep türü olarak Türk borçlar hukukunda uzun süredir tartışma konusudur. Özellikle yüksek enflasyon dönemlerinde bu kurumun önemi artmakta; munzam zarar...
Türk Medeni Kanunu’nun (“TMK”) temel ilkelerinden biri olan tapu siciline güven ilkesi, ayni hakların kazanımı ve korunmasında belirleyici bir rol oynamaktadır. Özellikle uygulamada sıkça karşılaşılan arsa payı karşılığı inşaat sözleşmelerinde, arsa sahipleri tarafından mülkiyetin (daha basit bir ifade ile, tapunun)...
Kira sözleşmeleri, taşınmazların belirli bir süre ve bedel karşılığında kiracıya kullanım hakkını devreden ve taraflara önemli yükümlülükler getiren sözleşmeler arasında yer almaktadır. Türk Borçlar Kanunu’nun (“TBK”) 310. maddesi uyarınca, bir taşınmazın malikinin değişmesi halinde, yeni malik, kira sözleşmesine...
Kira bedelinin uyarlanması davaları, özellikle ekonomik dalgalanmalar ve piyasa koşullarının değişmesi durumunda sıklıkla karşılaşılan hukuki uyuşmazlıklar arasında yer almaktadır. Bu davalarda, kira bedelinin mevcut koşullara göre yeniden belirlenmesi talep edilir...
Türk Borçlar Kanunu’nun (“TBK”) 351. maddesi, mülkiyet hakkının devralınmasını takiben yeni malikin kendi ihtiyaçları doğrultusunda taşınmazı tahliye ettirme durumunu düzenler. Bu hükmün, taşınmazda önceden de paydaş olan yeni maliklerin durumuna da uygulanıp uygulanmayacağı çeşitli yargı kararlarına konu...
Ticari ilişkilerin sürdürülmesinde ve ticari uyuşmazlıkların çözümünde kritik role sahip borcun üstlenilmesi ve üçüncü kişinin fiilini (edimini) üstlenme kurumlarının birbiri ile sıklıkla karıştırıldığı görülür. Bu karışıklığı gidermek adına önemli değerlendirmeler içeren Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun (“YHGK”)...
Genel hatlarıyla gereksinim nedeniyle tahliye davası, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (“TBK”) 350’nci maddesinde düzenlenen ve kiralanan taşınmazı kendisi, eşi, altsoyu, üstsoyu veya kanun gereği bakmakla yükümlü olduğu diğer kişiler için konut ya da işyeri olarak kullanma zorunluluğu bulunması halinde...
Adi ortaklıklar Türk Hukuku’nda 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (“TBK” veya “Kanun”) 620 ve 645. maddeleri arasında düzenlenir. Adi ortaklık sözleşmesi Kanun’da, iki veya daha fazla kişinin emeklerini veya mallarını ortak bir amaca erişmek üzere birleştirmeyi üstlendiği sözleşme olarak tanımlanır...
Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar (“32 Sayılı Karar”) ve 2008-32/34 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ ile bazı sözleşmelerin sözleşme bedelleri ile bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize...
Sözleşmeler hukuku bakımından genel prensip sözleşme serbestisi veya diğer bir deyişle irade serbestisi olmasına rağmen, sorumsuzluk antlaşmaları bakımından, tarafların iradelerine tamamen bir serbesti tanınmamış ve sorumsuzluk antlaşmalarının geçerliliği Türk Borçlar Kanunu’nun...
Anayasa Mahkemesi 14.09.2021 tarihli ve 2018/25663 başvuru numaralı kararında (“Karar”) yaptığı inceleme sonucunda, başvurucu Cahide Demir’in üçüncü kişinin borcunun teminatı olarak kendi taşınmazı üzerinde tesis edilen ipoteğin, söz konusu üçüncü kişi borçlunun kredi borcunu...
Genel işlem koşulları, yalnızca tüketici işlemlerinde değil; otomotiv, bankacılık, sigortacılık, telekomünikasyon ve enerji gibi belirli sektörlerdeki ticari işlemlerde de yaygın olarak kullanılır. Nitekim, genel işlem koşulları...